Veirumolar – súkkulaði fyrir sykurfíkla
Í grein í Kjarnanum 6. maí sl., Veiran og viðbrögðin, benti ég á að efnahagsaðgerðir stjórnvalda í kórónakrísunni felist að verulegu leyti í því að greiða lögbundin launakostnað fyrirtækja með almannafé. Í þessu leynist í reynd eignatilfærsla frá almenningi til fyrirtækja. Á þetta að nokkru við um svokallaða hlutabótaleið en einkum um styrki til að greiða laun í uppsagnarfresti og styrkveitingar í öðrum tilgangi. Til að koma í veg fyrir slíka eignatilfærslu ætti að skilyrða þessa styrki með endurgreiðslum sem tengja mætti afkomu eftir að komist er í gegnum brimskaflinn eins og nú tíðkast að segja.
…………
Unnt hefði verið að ná yfirlýstu markiði laganna með öðrum hætti t.d. með ívilnandi lánum í stað styrkja eða öðrum áskilnaði um endurgreiðslu í samræmi við afkomu eða framlegð fyrirtækjanna á næstu árum. Með því hefði mátt komast hjá því að færa fé úr vösum almennings til fyrirtækja sem ekki þurfa á stuðningi að halda þrátt fyrir að hafa orðið fyrir tímabundnu tekjufalli. Reynslan sýnir að til lítils er að höfða til nægjusemi eða samfélagslegrar ábyrgðar þegar um aura er að tefla. Það er eins og að bjóða sykurfíkli súkkulaðimola.
Veira í skattaskjóli
Kunnátta í tekjuskattslögum virðist ekki hátt skrifuð á Alþingi nú til dags. Þar er rifist er um hvað hugtakið „full og ótakmörkuð skattskylda“ þýðir og hvort hún feli í sér að félag sé í færum til að ástunda skattasniðgöngu með notkun skattaskjóla. Stutta svarið við því er að „full og ótakmörkuð skattskylda“ kemur ekki í veg fyrir skattasniðgöngu en er forsenda hennar. Félag sem ekki hefur hér „fulla og ótakmarkaða skattskyldu“ hefur enga tekjur af atvinnurekstri hér á landi og þar af leiðandi engar tekjur til að flytja óskattlagðar úr landi.
Öll félög, sem afla sér tekna með starfsemi hér á landi, ber að skrá hér á landi (í félagaskrá og hjá Skattinu) og þau bera hér fulla og ótakmarkaða skattskyldu nema um sé að ræða sameignarfélög sem eru ósjálfstæður skattaðili en þá er eigandinn skattskyldur. Þetta felur m.a. í sér að félög í eigu erlendra aðila hvort sem þau eru dótturfélög eða útibú, sem stunda hér atvinnustarfsemi, hafa hér „fulla og ótakmarkaða skattskyldu“. Full og ótakmörkuð skattskylda felur í sér það eitt að félagið er skattskylt hér af öllum tekjum sínum hvar svo sem þeirra er aflað í heiminum. Það er ekki til í dæminu að félag sem er með atvinnurekstur hér á landi sé ekki með „fulla og ótakmarkaða skattskyldu“. Rekstrarfélag, þ.e. félag sem stundar atvinnurekstur og aflar sér tekna með starfsemi sinni annars vegar og eiganda þess hins vegar eru aðskildar lögpersónur og eru ekki endilega með „fulla og ótakmarkaða skattskyldu“ í sama landinu. Eigandi félags hér á landi getur verið íslenskur eða erlendur, íslendingur búsettur erlendis, félag skrásett á Íslandi eða erlendis og þá etv. í eigu íslenskra aðila.
Takmörkuð skattskylda er það að aðili sem ekki hefur ekki skattalega heimilisfesti hér á landi og þar með ekki með „fulla og ótakmarkaða skattskyldu“ hér en fær héðan tekjur, aðrar en atvinnurekstrartekjur, svo sem arð, vexti, þóknanir fyrir þjónustu eða afnot af réttindum o.fl. Þessi aðili getur verið eigandi rekstrarfélags hér á landi, lánveitandi þess, seljandi vöru og þjónustu til þess eða það allt í einu.
Skattundanskot og skattasniðganga með aðstoð aflandssvæða felst í því að skattaðili með „fulla og ótakmarkaða skattskyldu“ hér á landi flytur tekjur sem hér er aflað til félags utan skattalögsögu Íslands, oftast skúffufyrirtækis á lágskattasvæði. „Full og ótakmörkuð skattskylda“ kemur ekki í veg fyrir það. Hún er þvert á móti nauðsynleg forsenda því annars er ekki um neinar tekjur að ræða. Þessar ráðstafanir sem slíkar eru yfirleitt ekki ólöglegar en þær kunna að fela í sér að með þeim sé verið að sniðganga skattalögin, að láta líta svo út að tekjur íslenska rekstararaðilans séu tekur einhvers annars.
Skattasniðgangan felst oft í því að sá sem á eða ræður íslenska félaginu sem aflar teknanna setur á stofn á aflandssvæði eða öðru lágskattasvæði félag sem tekur á móti greiðslum frá íslenska félaginu án þess að það sé á viðskiptalegum forsendum í samskiptum óháðra aðila. Getur verið um að ræða margs konar greiðslur, arð af hlutafé, vexti af lánum, þóknanir fyrir stjórnunarstörf eða tækniþjónustu, þóknanir fyrir notkun á nafni, einkaleyfi o.fl. Einnig er algengt að slík félög séu milliliður í falskri milliverðlagningu, selji íslenska félaginu vörur á of háu verði eða kaupi vörur af því á of lágu verði. Ef þessi erlendu félög eru tengd hinu íslenska félagi í gegnum eignarhald (annars er ekkert vit í þessum „viðskiptum) er verið að færa tekjur sem sæta áttu skattlagningu hér á landi út fyrir landsteinana.
Það er rétt sem komið hefur óljóst fram að CFC reglurnar, sem lögfestar voru 2010, ná til þess tilviks að það sé íslenskur skattaðili, félag eða einstaklingur sem er hinn raunverulegi eigandi rekstrarfélagsins og aflandsfélaganna. Á þeim reglum eru mörg göt og koma þær t.d. ekki í veg fyrir að erlendur aðili eigi rekstrarfélag hér og aflandsfélag í skattaskjóli sem hann flytur hagnaðinn síðar í. Samherjamálið í Namibíu og Kýpur er dæmi um fléttur sem erfitt er að henda reiður á og ég efa að það hafi verið gerð grein fyrir þeim í CFC skýrslum.
Erlendur aðili í þessu tilviki eru líka íslenskir borgarar sem er í aðstöðu til að flytja skattalega heimilsisfesti til annars lands t.d. Lundúna sem oft eru notaðar vegna sérstakra skattareglna þar í landi. Slíkur aðili getur átt fyrirtæki á Íslandi og t.d. Luxemburg og á Tortola og flutt tekjur á milli þeirra án þess að íslensk yfirvöld fái rönd við reist. Önnur dæmi um göt á þessum reglum eru alþjóðafyrirtækin sem eru stór vandamál víða um heim sem einnig má sjá í starfsemi alþjóðafyrirtækja hér á landi. Engin íslensk lög hvorki skattalög né önnur taka til þeirra sem hafa skattalega heimilisfestu erlendis. Þeir skila engum skattaskýrslum eða CFC skýrslum o.s.frv.
Veiran og viðbrögðin – ríkisstyrktur rekstur?
Veiran og viðbrögðin – ríkisstyrktur rekstur?
Sagt hefur verið að “óvænt” kreppa komi á 10 ára fresti. Hrunið er ekki enn gleymt almenningi en margt bendir til þess að hagaðilar í atvinnulífinu hafi verið fljótari að gleyma. …….
Kröfur um að einstaklingum, fyrirtækjum eða sveitarfélögum verði bætt tjónið eru órökréttar og óraunhæfar. Ríkið er ekki vátryggingarfélag en þar með er ekki sagt að ríkið eigi að vera óvirkt. Ráðstafanir ríkisvaldsins á krepputímum á ekki að miða við að bæta áorðið tjón heldur að því að jafna áhrifunum af tekjutapinu milli borgaranna og milli tímabila um leið og sköpuð eru skilyrði fyrir nýjum vexti. Með réttum viðbrögðum ríkisvaldsins má draga úr skaðanum og flýta fyrir bata……
Styrkur til fyrirtækja af almannafé ætti því að vera skilyrtur með tilliti til stöðu þeirra og afkomu og þegar hann er veittur ætti honum að fylgja skuldbinding um endurgreiðslu með einhverjum hætti með tryggingu í fyrirtækinu, eignum þess eða framtíðarafkomu.
Samfélagsábyrgð og Covid-19
Samtök atvinnulífsins telja það ekki vera fyrirtækjanna að greiða starfsmönnum laun fyrir að sitja í sóttkví. Spurð um samfélagsábyrgð var henni vísað á almenning í landinu.
Samfélagsábyrgð fyrirtækja er skrítin skepna. Eftir að hún fannst fyrir fáum áratugum hefur henni vaxið fiskur um hrygg og hefur alið af sér ómælt sjálfslofs í ársskýrslum og auglýsingum fyrirtækja, átaksverkefni og ráðstefnur. Á einni slíkri sem haldin var hér fyrir nokkrum árum rómaði forstjóri alþjóðafyrirtækis, sem á stóran hluta allrar gosdrykkja- og sælgætisframleiðslu í heiminum, ábyrgð þess gagnvart samfélaginu, hvort sem er í vanþróuðum ríkjum sem leggja því til hrávöru á spottprís eða ofneysluríkjum vesturlanda þar sem framleiðslan er lifibrauð offeitra barna.
Íslenskar matvöruverslanir sýna samfélagábyrgð með því að ota vörum alþjóðarisans framan í neytendur, ekki síst börn. Hillumetrar fyrir gos og sælgæti eru sumstaðar fleiri en fyrir alla aðra matvöru samtals og kúnnarnir eru eltir fram að að afgreiðslukössunum í von um að pirrað foreldri í biðröðinni þaggi niður í afkvæminu með kaupum á nammi á síðustu stund.
Þessi samfélagsábyrgð birtist einnig í baráttu sprúttsala fyrir því að fá að lofsyngja vínandann opinberlega og öðlast “frelsi” til fylla landann (og eigin buddu) aðeins meira en unnt er með því velvirka og ábyrga sölukerfi sem áfengi er í.
Þegar kemur að Covid-19 er ábyrgðarmælirinn hins vegar fullur og alls konar hliðar á málinu koma í ljós. Þeirra á meðal er ekki sú að fólkið í sóttkvínni er ekki þar til að forða sér frá smiti heldur til að koma í veg fyrir að smita aðra þar á meðal fólk á vinnustað sínum. Góður starfsmaður vill ekki valda vinnuveitanda sínum tjóni og verður að axla sína ábyrgð og sitja launalaus heima. Laun í tvær vikur er nú ekki nema um 4% af árslaunum hans.
Að axla samfélagsábyrgð vegna Covid-19 yrði fyrirtækjunum of dýrkeypt. Fjöldi sóttkvíaðra er nú um 300 og má áætla að um 200 þeirra séu vinnandi fólk. Það eru um 0,1% vinnumarkaðarins. Sé reiknað með því að sú tala haldist þá tvo mánuði, sem áætlað er að fárið standi, myndu laun í sóttkví verða um 0,017% af árslaunasummu í landinu. Sú fjárhæð er miðuð við meðallaun og kann að vera vanáætluð því líklega eru félagsmenn í Eflingu ekki að skíðlysta sig í Lombardí á meðan allt er á kafi í snjó á landinu bláa.
Orðuskaup
Ef skrif leiðarahöfundar Fréttablaðsins 3. jan. 2020 um orðuveitingu ársins væru úr öðrum penna runnin hefði mátt ætla að þau væru kurteisleg ábending um að rökstuðningur orðunefndar með einni orðuveitingunni væri framlag hennar til áramótaskaupsins. Í honum virðist byggt á sögu orðuþegans í tímaritinu Þjóðmál um framgöngu sína sem liðsmanns svokallaðs Indefense hóps þar sem hann þakkar sér flest þau gæfuspor sem stigin hafa verið frá hruni til endurreisnar, lausn Icesave-málsins, skuldaúrlausn heimilanna, viðsnúning efnahagslífsins og að lokum stórgróða af hruninu. Sá eini sem eitthvað lagði að mörkum auk hans sjálfs hafi verið seðlabankastjóri kreppunnar, sem þvertekið hafi fyrir það, sem engum hafði reyndar hugkvæmst, að greiða skuldir óreiðumanna enda ljóst að þjóðin hafði nóg að gera með þær óreiðuskuldir sem gjaldþrota seðlabanki sat uppi með eftir aðgerðir og aðgerðaleysi hans. Reyndar sótti þessi orðuþegi það fast að verða einnig Seðlabankastjóri.
Í afrekaskránni er hins vegar litið fram hjá ýmsum atriðum, staðreyndum hnikað eða snúið við og nýr sannleikur búinn til. Ekki er minnst á að Icesave skuldin greiddist að fullu af þrotabúin rétt eins og allir samningar ráðgerðu og að Bretar og Hollendingar fengu um 54 milljarða í sinn hlut umfram það sem þeir höfðu lagt út og þar af 20 milljarða króna samkvæmt sérstökum samningi sem leiðtogi hans, Sigmundur Davíð, undirritaði. Þess er heldur ekki getið að “gróðinn” af stöðugleikaframlögum gömlu bankanna var einungis greiðsla á hluta af því tapi ríkissjóðs og samfélagsins sem þeir höfðu valdið og ekki fékkst bætt af þrotabúum þeirra. Leiðréttingin mikla var hvorki greidd af slitabúunum né olli þeim straumhvörfum í efnahagslífinuu sem fram er haldið. Hún var greidd af ríkissjóði, þ.e. skattgreiðendum, en rann fyrst og fremst til þeirra sem betur voru settir og fengu einnig sína “leiðréttingu” með hækkun fasteignaverðs. Viðsnúningur í efnahagslífinu hófst þegar á árinu 2010 en ekki eftir 2013 eins og látið er að liggja og þakkað dáðum orðuþegans. Fleiri villur af þessum toga mætti tiltaka.
Orðuþeginn er vel að upphefð sinni kominn og orðan hefði vart talist ámælisverð þótt hún hefði verið án þeirra fölsku fjaðra sem orðunefnd hengdi á hana. Hann gegnir trúnaðarstörfum fyrir sérhagsmunasamtök, sem jafnan hefur þótt lofsvert, og er að auki vel ættaður og hefur eflaust hlotið kristilegt uppeldi sem að öðru jöfnu er talin trygging fyrir sannleiksást og hógværð.
Drög að frumvarpi um erfðafjárskatt, umsögn
Hjá stjórnvöldum er í vinnslu frumvarp að lögum um breytingu á lögum um erfðafjárskatt. Frumvarpið eins og það birtist í drögunum er lítt rökstutt og engin greining á áhrifum þess. Virðist það vera afturhvarf til þeirrar skattastefnu sem ríkti fyrir hrun að ívilna tekju- og eignafólki en hirða lítt um aðra. Ég setti umsögn um málið í Samráðsgáttina þar sem drögin voru kynnt og hana má jafnframt finna á heimasíðu minni: Umsögn um drög að frumvarpi um erfðafjárskatt
Hugrakkir riddarar og orrustur þeirra
Forseta Ísland er nú boðið að leika hlutverk hins hugprúða riddara af la Mancha í orrustu gegn vindmyllu. Er vitnað til framgöngu forvera hans í því hlutverki fyrir tæpum áratug sem lengdi lífdaga hans í embætti og sló um tíma bjarma á hnignandi frægðarsól.
Með framgöngu sinni lagði hann að velli illa Icesave samninga. Samkvæmt þeim átti þrotabú Landsbanka Íslands að greiða enskum og hollenskum sparifjareigendum allar tryggðar innstæður auk þess að greiða vexti til þeirra sem lögðu til fjármagnið.
Þökk sé hetjulegri framgöngu voru samnigar ekki gerðir en engu að síður greiddi þrotabú Landsbanka Íslands enskum og hollenskum sparifjareigendum allar tryggðar innstæður þeirra. Auk þess greiddi þrotabúið og fjármálaráðuneytið 53,5 milljarða til þeirra sem lögðu til fjármagnið.
Glæstur árangur af orrustu við vindmyllu. Er hlutverk hins hugprúða riddara í þeirri sem yfir stendur ekki nægilega vel skipað?
