Indriði H. Þorláksson

Samtök atvinnulífsins telja það ekki vera fyrirtækjanna að greiða starfsmönnum laun fyrir að sitja í sóttkví. Spurð um samfélagsábyrgð var henni vísað á almenning í landinu.

Samfélagsábyrgð fyrirtækja er skrítin skepna. Eftir að hún fannst fyrir fáum áratugum hefur henni vaxið fiskur um hrygg og hefur alið af sér ómælt sjálfslofs í ársskýrslum og auglýsingum fyrirtækja, átaksverkefni og ráðstefnur. Á einni slíkri sem haldin var hér fyrir nokkrum árum rómaði forstjóri alþjóðafyrirtækis, sem á stóran hluta allrar gosdrykkja- og sælgætisframleiðslu í heiminum, ábyrgð þess gagnvart samfélaginu, hvort sem er í vanþróuðum ríkjum sem leggja því til hrávöru á spottprís eða ofneysluríkjum vesturlanda þar sem framleiðslan er lifibrauð offeitra barna.

Íslenskar matvöruverslanir sýna samfélagábyrgð með því að ota vörum alþjóðarisans framan í neytendur, ekki síst börn. Hillumetrar fyrir gos og sælgæti eru sumstaðar fleiri en fyrir alla aðra matvöru samtals og kúnnarnir eru eltir fram að að afgreiðslukössunum í von um að pirrað foreldri í biðröðinni þaggi niður í afkvæminu með kaupum á nammi á síðustu stund.

Þessi samfélagsábyrgð birtist einnig í baráttu sprúttsala fyrir því að fá að lofsyngja vínandann opinberlega og öðlast “frelsi” til fylla landann (og eigin buddu) aðeins meira en unnt er með því velvirka og ábyrga sölukerfi sem áfengi er í.

Þegar kemur að Covid-19 er ábyrgðarmælirinn hins vegar fullur og alls konar hliðar á málinu koma í ljós. Þeirra á meðal er ekki sú að fólkið í sóttkvínni er ekki þar til að forða sér frá smiti heldur til að koma í veg fyrir að smita aðra þar á meðal fólk á vinnustað sínum. Góður starfsmaður vill ekki valda vinnuveitanda sínum tjóni og verður að axla sína ábyrgð og sitja launalaus heima. Laun í tvær vikur er nú ekki nema um 4% af árslaunum hans.

Að axla samfélagsábyrgð vegna Covid-19 yrði fyrirtækjunum of dýrkeypt. Fjöldi sóttkvíaðra er nú um 300 og má áætla að um 200 þeirra séu vinnandi fólk. Það eru um 0,1% vinnumarkaðarins. Sé reiknað með því að sú tala haldist þá tvo mánuði, sem áætlað er að fárið standi, myndu laun í sóttkví verða um 0,017% af árslaunasummu í landinu. Sú fjárhæð er miðuð við meðallaun og kann að vera vanáætluð því líklega eru félagsmenn í Eflingu ekki að skíðlysta sig í Lombardí á meðan allt er á kafi í snjó á landinu bláa.

Ef skrif leiðarahöfundar Fréttablaðsins 3. jan. 2020 um orðuveitingu ársins væru úr öðrum penna runnin hefði mátt ætla að þau væru kurteisleg ábending um að rökstuðningur orðunefndar með einni orðuveitingunni væri framlag hennar til áramótaskaupsins. Í honum virðist byggt á sögu orðuþegans í tímaritinu Þjóðmál um framgöngu sína sem liðsmanns svokallaðs Indefense hóps þar sem hann þakkar sér flest þau gæfuspor sem stigin hafa verið frá hruni til endurreisnar, lausn Icesave-málsins, skuldaúrlausn heimilanna, viðsnúning efnahagslífsins og að lokum stórgróða af hruninu. Sá eini sem eitthvað lagði að mörkum auk hans sjálfs hafi verið seðlabankastjóri kreppunnar, sem þvertekið hafi fyrir það, sem engum hafði reyndar hugkvæmst, að greiða skuldir óreiðumanna enda ljóst að þjóðin hafði nóg að gera með þær óreiðuskuldir sem gjaldþrota seðlabanki sat uppi með eftir aðgerðir og aðgerðaleysi hans. Reyndar sótti þessi orðuþegi það fast að verða einnig Seðlabankastjóri.

Í afrekaskránni er hins vegar litið fram hjá ýmsum atriðum, staðreyndum hnikað eða snúið við og nýr sannleikur búinn til. Ekki er minnst á að Icesave skuldin greiddist að fullu af þrotabúin rétt eins og allir samningar ráðgerðu og að Bretar og Hollendingar fengu um 54 milljarða í sinn hlut umfram það sem þeir höfðu lagt út og þar af 20 milljarða króna samkvæmt sérstökum samningi sem leiðtogi hans, Sigmundur Davíð, undirritaði. Þess er heldur ekki getið að “gróðinn” af stöðugleikaframlögum gömlu bankanna var einungis greiðsla á hluta af því tapi ríkissjóðs og samfélagsins sem þeir höfðu valdið og ekki fékkst bætt af þrotabúum þeirra. Leiðréttingin mikla var hvorki greidd af slitabúunum né olli þeim straumhvörfum í efnahagslífinuu sem fram er haldið. Hún var greidd af ríkissjóði, þ.e. skattgreiðendum, en rann fyrst og fremst til þeirra sem betur voru settir og fengu einnig sína “leiðréttingu” með hækkun fasteignaverðs. Viðsnúningur í efnahagslífinu hófst þegar á árinu 2010 en ekki eftir 2013 eins og látið er að liggja og þakkað dáðum orðuþegans. Fleiri villur af þessum toga mætti tiltaka.

Orðuþeginn er vel að upphefð sinni kominn og orðan hefði vart talist ámælisverð þótt hún hefði verið án þeirra fölsku fjaðra sem orðunefnd hengdi á hana. Hann gegnir trúnaðarstörfum fyrir sérhagsmunasamtök, sem jafnan hefur þótt lofsvert, og er að auki vel ættaður og hefur eflaust hlotið kristilegt uppeldi sem að öðru jöfnu er talin trygging fyrir sannleiksást og hógværð.